Τι λέει το Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ για τον Αλέξανδρο;

Λέει ότι «ο Αλέ­ξανδρος σχεδίαζε τη μεταφορά ανθρώπων από την Ασία στην Ευρώπη και το αντίθετο, σχέδιο που αποσκοπούσε στην επέκταση της εθνο­λογικής συγχώνευσης και στους άλλους λαούς της αυτοκρατορίας, με τους Έλληνες Μακεδό­νες και τους Πέρσες ως ηγετικούς λαούς του κράτους του»!..  

ΤΟΜΟΣ 7

Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Εξάπλωση του Ελληνισμού

Πρόλογος

Με τον Φίλιππο, ο Μακεδονικός λαός αναλαμβάνει την ηγεσία στην ιστορία της αρχαιότητας· με τον Αλέξανδρο, κατακτά την Περσική αυτοκρατορία και φθάνει στην κοσμοκρατία. Λαός συγ­γενικός προς τους Ηπειρώτες, της ομάδας των Βορειοδυτικών Ελλήνων, οι Μακεδόνες οφεί­λουν, χωρίς αμφιβολία, την ανάπτυξη της δύ­ναμης τους στον Φίλιππο Β'. Ο μεγάλος αυτός ηγεμόνας παρέλαβε ένα έθνος φτωχών αγρο­τών και ποιμένων και το εξοικείωσε με την αστι­κή ζωή, υπέταξε τους βάρβαρους γείτονες, εξα­σφάλισε επικοινωνία με τη θάλασσα και συνέ­δεσε τη χώρα του με τον ευρύτερο Ελληνικό κόσμο.

Παράλληλη προς την άνοδο της Μακεδόονικής μοναρχίας ήταν η πτώση της Αθήνας και της ναυτικής της ομοσπονδίας. Το 355 π.Χ., η άλλοτε κραταιά Δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία δεν ήταν παρά μία σκιά μόνο: ο αριθμός των μελών της είχε μειωθεί στο ένα τρίτο και η πραγματική της εξουσία έφθανε μόλις μέχρι τις Κυκλάδες, την Εύβοια, τις νήσους του Βό­ρειου Αιγαίου και ορισμένες παραλιακές πό­λεις της Θράκης.

Η εξασθένιση των Αθηνών ήταν η μεγάλη ευκαιρία του Φιλίππου. Με μία αστραπιαία κίνηση, κα­τέλαβε την Αμφίπολη και επέ­κτεινε ανατολικά την κυριαρχία του έως τις Κρηνίδες, εξασφαλί­ζοντας πλούσια εισοδήματα από τα χρυσωρυ­χεία του Παγγαίου. Σε σύντομο χρονικό διά­στημα, ο μακεδονικός χρυσός άρχισε να συ­ναγωνίζεται στην Ελλάδα τον περσικό, και, ύστερα από λίγο καιρό, ο φιλίππειος εξετόπισε από τον ελληνικό χώρο το δαρεικό. 

Η ίδρυση, εξάλλου, της πόλης των Φιλίππων, στην περιοχή των Κρηνίδων, σηματοδότησε μία νέα αρχή: για πρώτη φορά στην Ελληνική ιστορία παρουσιάζεται το όνομα ενός ανθρώπου ως όνομα πόλεως. 

Οι Φίλιπποι θα αποτελέσουν την αφετηρία μίας εξέλιξης που φθάνει μέχρι τις πόλεις του Αλεξάνδρου και των Διαδόχων. Ακολούθησε η υποταγή των Θρακών βασιλέ­ων, και δυτικά των Παιόνων και των Ιλλυριών. Όταν, τέλος, το καλοκαίρι του 354 π.Χ., ο Φί­λιππος υπέταξε τη Μεθώνη της Μακεδονίας, η χώρα του, που εκτεινόταν έως τον Νέστο, βρι­σκόταν μπροστά στη μεγάλη καμπή της ιστο­ρίας της: είχε σπάσει τα δεσμά της, η θάλασσα ήταν σε όλη της τη γραμμή δική της, και η πρώ­τη φάση της μακεδονικής εξάπλωσης είχε ολο­κληρωθεί. Η δεύτερη φάση επισφραγίστηκε το 338 π.Χ. με τον Επιτάφιο που εκφωνήθηκε από τον Δημοσθένη, ένα λόγο γεμάτο παράπονο για το χαμένο μεγαλείο της πόλεως και για το άνθος της Αθηναϊκής νεολαίας που έπεσε στη Χαιρώνεια, ένα θρήνο για τη χαμένη ελευθε­ρία της Ελλάδας. 

 Η μοναρχία είχε θριαμβεύσει επί του χαλαρού συνασπισμού των Ελληνικών πόλεων. 

Και παρότι ο αγώνας μεταξύ της μο­ναρχίας και της πόλεως θα συνεχιστεί για πολύ ακόμη, στη Χαιρώνεια θριάμβευσε η πρώ­τη. Έτσι, το χειμώνα του 338 π.Χ., όλες οι Ελλη­νικές πόλεις, πλην της Σπάρτης, δέχονται το κάλεσμα του Φιλίππου και παρίστανται στην Κόρινθο, ενώ την άνοιξη του 337 π.Χ., με τον Μακεδόνα επικεφαλής, ως «στρατηγό αυτο­κράτορα», συναινούν και συμμετέχουν σε μία πανελλήνια εκστρατεία κατά των Περσών, που τους φέρνει πέρα από τον Ελλήσποντο. Για μία ακόμη φορά, οι Ελληνικές πόλεις, υπό την κοι­νή ειρήνη και με ηγεμόνα έναν άνδρα τον οποίο πολλές από αυτές θεωρούσαν φαύλο και ανί­κανο να υλοποιήσει τις ιδέες του πολιτιστικού πανελληνισμού, εκφράζουν τη συνειδητή προ­σήλωση τους στις ιδέες του 4ου αιώνα π.Χ.

Η δολοφονία του Φιλίππου, το κα­λοκαίρι του 336 π.Χ., κατά την τέ­λεση των γάμων της θυγατέρας του Κλεοπάτρας με το βασιλέα των Μολοσσών Αλέξανδρο στις Αιγές, ύστερα από συνωμοσία της συζύγου του Ολυμπιάδας και των παρα­γκωνισμένων κύκλων της μακεδονικής αρι­στοκρατίας, αποσόβησε τον κίνδυνο για την Περσική αυτοκρατορία. Ο Δαρείος Γ' ο Κοδομανός θα μπορούσε να νιώθει ασφαλής με το θάνατο του Μακεδόνα. 

Tα γεγονότα, όμως, απέ­δειξαν ότι ο βασιλικός του βίος επρόκειτο να είναι εξαιρετικά βραχύς. Ο γιος και διάδοχος του δολοφονηθέντα, ο Αλέξανδρος Γ', είχε δεί­ξει ήδη τις στρατιωτικές ικανότητες του. Μα­θητής του Αριστοτέλη, σε ηλικία 18 ετών είχε παίξει αποφασιστικό ρόλο στη Χαιρώνεια, δια­σπώντας, επικεφαλής του ιππικού των «εταί­ρων», τον Ιερό Λόχο των Θηβαίων. 

Κι όταν ει­κοσαετής μόνο ανήλθε στο θρόνο της Μακε­δονίας -διαδοχή που του εξασφάλισε η μητέ­ρα του Ολυμπιάδα-, αντιμετώπισε αστραπιαία τις αντιδράσεις των Ελληνικών πόλεων, επι­τυγχάνοντας να ανακηρυχθεί από όλες (πλην της Σπάρτης) στο Συνέδριο της Κορίνθου, το 336 π.Χ., «στρατηγός αυτοκράτωρ». 

Ο δρόμος πλέον ήταν ανοιχτός για την υλοποίηση του σχεδίου του πατέρα του: την κατάλυση της Περ­σικής αυτοκρατορίας. Από την άνοιξη του 334 π.Χ. έως το 329 π.Χ., το Μακεδονικό κράτος εί­χε μετεξελιχθεί στη μεγάλη αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου, με απώτατο ανατολικό όριο τον Ιαξάρτη ποταμό, χαρίζοντας στο δημιουργό της τον τίτλο του Μέγα. Χωρίς αμφιβολία, και πα­ρότι ο Αλέξανδρος δεν πρόλαβε να πραγματο­ποιήσει στο σύνολο τους τα δυτικά του σχέδια, η αυτοκρατορία του ήταν η πρώτη και μοναδι­κή κοσμοκρατορία, που γνώρισε η Ιστορία, αφού κατά τη διάρκεια της δεν υφίστατο άλλη μεγάλη δύναμη.

Το νέο ιδιότυπο κράτος όφειλε τη σύνθεση του σε τρία βασικά και διαφορετικά στοιχεία: τη μακεδονική βασιλεία, την ασιατική μοναρ­χία και την πανελλήνια συμμαχία. Στη Μακε­δονία, ο Αλέξανδρος ήταν κάτοχος της πα­τριαρχικής, στρατιωτικής βασιλείας, και σε σχέ­ση με τους εταίρους «πρώτος μεταξύ ίσων». Στην Ασία, ως κληρονόμος των Αχαιμενιδών, ο από­λυτος μονάρχης. Για τους Έλληνες της κυρίως Ελλάδας, ο ηγεμών και «στρατηγός αυτοκρά­τωρ» του εκδικητικού, κατά των Περσών, πο­λέμου που είχε κηρυχθεί στην Κόρινθο. Ο Αλέ­ξανδρος δεν προσπάθησε ποτέ να συγχωνεύ­σει μεταξύ τους τα τρία αυτά συνθετικά στοι­χεία της εξουσίας του. Η προσωπικότητα του ήταν εκείνη που εξασφάλιζε τη συνοχή της αυ­τοκρατορίας, και ο μακεδονικός στρατός η δύ­ναμη που είχε κατακτήσει την Ασία και κρα­τούσε σε υποταγή τους φιλελευθέρους Έλλη­νες. Με την εθνολογική σύνθεση και την ορ­γάνωση που είχε ο στρατός τούτος ήταν το πιο αξιόπιστο κάτοπτρο της πολιτικής του Αλε­ξάνδρου.

Για τον Ελληνισμό αλλά και τον κόσμο της πρόσω Ασίας εγκαι­νιαζόταν μία νέα εποχή με τις διάφορες πόλεις που ίδρυσε ο με­γάλος κατακτητής, ανοίγοντας το δρόμο για την τρίτη φάση του ελληνικού αποικισμού.
Από την πρώτη στιγμή, στις εβδομήντα Αλεξάνδρειες, κυριάρχησε το ελληνικό στοιχείο, και όχι το μακεδονικό, αφού οι πρώτοι άποικοι ήταν Έλληνες μισθοφόροι, που ενισχύονταν από ομοεθνή στοιχεία προ­ερχόμενα από την Ευρώπη και τη Μικρά Ασία.

 Tα ελληνικά έθιμα, η ελληνική παιδεία και η ελληνική θρησκεία έβρισκαν σε αυτές τις πο­λιτείες νέες πατρίδες και νέο έδαφος εξάπλω­σης, από την Αίγυπτο έως την Αρεία, την Αραχωσία, και την Εσχάτη Αλεξάνδρεια στον Ια­ξάρτη.
Με τον εξελληνισμό της Ανατολής, η ελ­ληνική γλώσσα, υπό τη μορφή της Κοινής, έγινε όργανο παγκόσμιας συνεννόησης, αντικαθι­στώντας την αραμάΐκή, και δημιουργώντας ευ­νοϊκές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μίας οικουμενικής οικονομικής συνεργασίας και ενός οικουμενικού εμπορίου, σε κλίμακα και σε πυκνότητα που δεν είχε γνωρίσει ποτέ άλ­λοτε ο αρχαίος κόσμος. Παράλληλα, η δημιουρ­γία ενός νέου νομισματικού συστήματος στην αυτοκρατορία, που καταργούσε την τακτική του αποθησαυρισμοϋ των Αχαιμενιδών και το διμεταλλικό σύστημα, με βάση το χρυσό και τον άργυρο, της Μακεδονίας του Φιλίππου, εγκαι­νίασε μία περίοδο ευημερίας.
Εισάγοντας τον αττικό νομισματικό κανόνα, ο Αλέξανδρος κα­θιέρωσε τον άργυρο ως θεμέλιο του καινούργιου νομίσματος της αυτοκρατορίας.
Κυρίως διά των μισθοφόρων, που πληρώνονταν με το καινούργιο χρήμα, τα νομίσματα έπαιρναν το δρόμο προς την αγορά και την κυκλοφορία και δημιουργούσαν μία νέα βάση για την οικονο­μία, εξαλείφοντας τη γενική αδράνεια των προ­γενέστερων δεκαετιών.
Έτσι, ολόκληρος ο χώ­ρος από το Γιβραλτάρ μέχρι τον Ινδό, διαμορ­φώθηκε βαθμιαία, κατά τους επόμενους αιώ­νες, σε ένα απέραντο και μοναδικό πεδίο ενιαίας οικονομικής δραστηριότητας.

Ο κόσμος απέκτησε μία καινούρ­για φυσιογνωμία: η αποστολή στο Σουδάν, με σκοπό τη διε­ρεύνηση των αιτίων που προκα­λούσαν τις πλημμύρες του Νεί­λου, ο πλους του Νεάρχου και του Ονησικρίτου από το Δέλτα του Ινδού στην αρτηρία του Ορμούζ (την πόλη Αρμόζεια), και από εκεί στις εκβολές του Τίγρη και του Ευ­φράτη, το σχέδιο για τον περίπλου της Αρα­βίας, που απασχολούσε τον ετοιμοθάνατο νε­αρό βασιλέα στη Βαβυλώνα, οι εργασίες στο δίκτυο των διωρύγων της Μεσοποταμίας, η πρόθεση να εποικισθούν τα παράλια του Περ­σικού κόλπου.
Όλες αυτές οι επιχειρήσεις και τα σχέδια μάς αποκαλύπτουν το εύρος των οι­κονομικών προγραμματισμών του βασιλέα, ο οποίος και στον τομέα αυτό εμφανίζεται ως ένας πρωτοπόρος δημιουργός μίας καινούρ­γιας εποχής.

Ωστόσο, το πιο σημαντικό και πλούσιο σε αποτελέσματα επίτευγμα του Αλεξάνδρου, στη διάρκεια της σύντομης εξουσίας του, ήταν η απόλυτη μοναρχία, η στηριζόμενη στη, διά της λατρείας του ηγεμόνα, αποθέωση του βασιλέα. 

Ο Αλέξανδρος δεν έφθασε βέβαια μέχρι τη θε­οποίηση του άρχοντα, άνοιξε, όμως, το δρόμο για να συμβεί τούτο κατά τους ώριμους Ελλη­νιστικούς χρόνους, και κυρίως κατά τη δεύτε­ρη γενεά των Διαδόχων. 

Ο κόσμος της αρχαί­ας Ανατολής τον είχε επηρεάσει σε όλους τους τομείς του βίου του: η καθιερωθείσα στα Σούσα σκηνή των ακροάσεων κατά το πρότυπο των Αχαιμενιδών, το επιτύμβιο μνημείο (ζιγκουράτ) που επροτίθετο να οικοδομήσει για τον Ηφαι­στίωνα, η πυραμίδα, αντίστοιχη εκείνης του Χέοπα, που θέλησε να κατασκευάσει ως ταφικό μνημείο για τον Φίλιππο, στις Αιγές, όλα αυ­τά είναι ιδέες που πηγάζουν από τους πολιτισμούς της αρχαίας Ανατολής και το ανατολικό πολιτιστικό πρότυπο. 

Παρ' όλα αυτά δεν επέ­βαλε ποτέ μία συστηματικά οργανωμένη μέσα σ' ολόκληρη την αυτοκρατορία λατρεία προς το πρόσωπο του. Tα σχέδια του, απηχώντας τη ρεαλιστική κυρίως πολιτική του αντίληψη, αλ­λά και την παιδεία του, απέβλεπαν κυρίως στη συγχώνευση των πολιτισμών που κατέκτησε και τον εξελληνισμό τους. Και τούτο χωρίς την παραμικρή απαξία προς τους υπόδουλους λα­ούς, αφού, ως γνωστό, όσο βαθύτερα εισχω­ρούσε στην αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών, τόσο μεγάλωνε ο σεβασμός του για τα επι­τεύγματα των Περσών και των παλαιών κρα­ταιών ηγεμόνων τους. Άλλωστε, τα φυλετικά κίνητρα δεν απασχόλησαν ποτέ τη σκέψη του. 

Με τα μάτια εστραμμένα πλέον στη Δύση, ο Αλέ­ξανδρος σχεδίαζε τη μεταφορά ανθρώπων από την Ασία στην Ευρώπη και το αντίθετο, σχέδιο που αποσκοπούσε στην επέκταση της εθνο­λογικής συγχώνευσης και στους άλλους λαούς της αυτοκρατορίας, με τους Έλληνες Μακεδό­νες και τους Πέρσες ως ηγετικούς λαούς του κράτους του. 

Ο πρόωρος θάνατος του ματαίω­σε την επέκταση προς τη Δύση, το πρότυπο του κοσμοκράτορα, όμως, που εγκαινίασε άσκη­σε βαθιά επιρροή στους μεταγενέστερους, και ο ίδιος ήταν πάντοτε το μέτρο σύγκρισης των ισχυρών του κόσμου. 

Μέσα του αμβλύνθηκε η κραταιά αντίθεση Ανατολής και Δύσης, που μέ­χρι την εμφάνιση του ήταν το κεντρικό πρό­βλημα της Ελληνικής ιστορίας, δημιουργώντας τη γέφυρα την οποία από τότε έμελλε να πε­ράσει πολλές φορές η ανθρωπότητα, με άρμα τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, το Χριστιανισμό, τη Βυζαντινή αυτοκρατορία, τον Αραβικό πολιτι­σμό...

Η εκστρατεία του Αλεξάνδρου ήταν μία κρίσιμη καμπή της παγκό­σμιας Ιστορίας. Σε μεγάλο βαθ­μό έχει να κάνει με βία και κατα­στροφή, σε μεγαλύτερο, όμως, με μία «παγκόσμια συναδέλφω­ση» (W.W. Tarn). Στον πυρήνα αυτής της θαυ­μαστής ιστορίας, που απελευθέρωσε εκπλη­κτική δραστηριότητα, βρίσκεται η αινιγματική προσωπικότητα του Αλεξάνδρου. Καθώς πέ­θανε σε ηλικία μόλις 32 χρόνων, οι γνώμες δι­ίστανται όσον αφορά τον αληθινό χαρακτήρα και τα κίνητρα του και, αναμφίβολα, θα διχάζονται πάντα. Κανείς, ωστόσο, δεν αμφισβητεί ότι ο μεγαλύτερος, ίσως, στρατηλάτης της πα­γκόσμιας ιστορίας υπήρξε δημιουργικός άν­δρας, που προπορεύθηκε της εποχής του, και με την πρωτοτυπία του πνεύματος του, συνέ­βαλε στην οικουμενικότητα του Ελληνικού πνεύ­ματος: η αμοιβαία επίδραση ανάμεσα στον ελ­ληνικό και τον αιγυπτιακό, τον εβραϊκό, τον ιρανικό και τον ινδουιστικό πολιτισμό, επίδραση αισθητή ακόμη και σήμερα στις χώρες ανάμεσα στη Μεσόγειο και τα Ιμαλάια, έδωσε πλουσίους καρπούς, που με τους Ρωμαίους κλη­ροδοτήθηκαν στο Δυτικό κόσμο. Το μεγάλο αυ­τό άνοιγμα, κατά γενική ομολογία, φέρει τη σφραγίδα και την υπογραφή του: Ισκεντέρ... Σικαντέρ... Αλέξανδρος Γ' ο Μέγας...

ΟΙ ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ
Πηγή: http://www.sakketosaggelos.gr/Article/130/