| Ιστορία |
Η Πετρούσα βρίσκεται ΒΔ της Δράμας απέχοντας
14 χλμ, στους πρόποδες του όρους Φαλακρού, σε υψόμετρο 270 μ.
Η Κοινότητα Πετρούσας συστάθηκε με το Β.Δ. της 13-11-1919 (ΦΕΚ 251/1919 τ. Α’) και αποτελούνταν αρχικά από τους οικισμούς:
Πλεύνα, Βαβλίτσι, Κόνσταν.
Με το Β.Δ. της 5-9-1920 (ΦΕΚ 210/1920 τ. Α’) ο οικισμός και η Κοινότητα μετονομάστηκαν σε οικισμό Πετρούσας.
Με το Δ. της 25-11-1927 (ΦΕΚ 296/1927 τ. Α’) η Κοινότητα των Πύργων καταργήθηκε και προσαρτήθηκε με τους οικισμούς της στην Κοινότητα Πετρούσας.
Το εν λόγω Διάταγμα ανακλήθηκε με το Δ. της 9-3-1928 (ΦΕΚ 50/1928 τ. Α’) και επανασυστάθηκε η Κοινότητα Πύργων. Στην Κοινότητα Πετρούσας προσαρτήθηκε ο οικισμός του Σταυρού, ενώ από το 1998 που συστάθηκαν οι «Καποδιστριακοί» Δήμοι, αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα και σήμερα Δημοτική Κοινότητα του Δήμου Προσοτσάνης.
Ο πληθυσμός της Πετρούσας σύμφωνα με την επίσημη απογραφή της Ε.Σ.Υ.Ε. διαμορφώθηκε ως εξής:
Στην περιοχή της Πετρούσας εντοπίστηκαν δύο προϊστορικοί οικισμοί.
Η «Μεγάλη Τούμπα» και η «Μικρή Τούμπα» με κεραμική της εποχής του χαλκού.
Επιφανειακή κεραμική της Εποχής του Χαλκού (2000-1500π.Χ.) έχει βρεθεί στη Μεγάλη Τούμπα Πετρούσας.
Στα 200μ. νοτιότερα, στη Μικρή Τούμπα Πετρούσας (5 χλμ. νότια του χωριού) εντοπίστηκαν θραύσματα αγγείων της περιόδου μέσα 4ου με 3ο αι. π.Χ.
Στη θέση Άγιος Αρχάγγελος Πετρούσας βρέθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη (2 μαρμάρινοι κίονες, επίθημα ιωνικού κιονόκρανου, θωράκια και επιστύλιο τέμπλου) που υποδηλώνουν την ύπαρξη παλαιοχριστιανικής βασιλικής στην περιοχή.
Ο επιθεωρητής των ελληνικών σχολείων της Μακεδονίας Γεώργιος Χατζηκυριακού (το 1905-6) επισκεπτόμενος την Πετρούσα κατέγραψε τα εξής:
«Η Πλεύνα (Πετρούσα) κείτεται σε λοφώδεις υπώρειες του Φαλακρού όρους, στην αρχή ρήγματος και επιμήκους φαραγγιού.
Ανήγειρε νέα εκκλησία στην άκρη του χωριού, ενώ αγόρασε οικία που ανήκε στη Μονή της Εικοσιφοίνησσας και την μετέτρεψε σε σχολείο (σύμφωνα με έγγραφο του υποπροξενείου Καβάλας το 1885 υπήρχαν 65 μαθητές).
Κατά την ανασκαφή των θεμελίων της εκκλησίας, αποκαλύφθηκαν θεμέλια παλιάς βυζαντινής εκκλησίας.
Στο περίβολό της υπάρχει νεκροταφείο όπου προσελκύει την προσοχή και το σεβασμό το μνήμα του αειμνήστου Αθανασίου Βαλαβάνη.
Προύχοντας της Κοινότητας που έπεσε θύμα των ένοπλων Βουλγάρων που τον φόνευσαν (29-10-1902) όταν εξέρχονταν ανυποψίαστος από την οικία του».
Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες σκότωσαν επίσης, την 7-7-1906 τον πρόεδρο Δημήτριο Μαδεμλή και τους προκρίτους Αντώνιο Γκάιντα και Γεώργιο Μαρινίδη.
Ηγετικά στελέχη των Επιτροπών Αμύνης κατά τον Μακεδονικό Αγώνα ήταν οι: Πέτρος Βαλαβάνης πρόεδρος, Νικόλαος Παπαναστασίου γραμματέας και ο ιερέας Παπαθανάσης ταμίας.
Στην Πετρούσα λειτουργούσε αλληλοδιδακτικό ελληνικό σχολείο από το 1876 στον αύλιο χώρο της παλιάς εκκλησίας.
Οι εξαρχικοί κατάφεραν να καταλάβουν την εκκλησία καθώς και το μισό σχολείο.
Σύμφωνα με τον γενικό επιθεωρητή των ελληνικών σχολείων της Μακεδονίας Δ. Σάρρου το σχολικό έτος 1910-11, λειτουργούσε 5τάξιο αρρεναγωγείο με 32 μαθητές και 3τάξιο νηπιοπαρθεναγωγείο με 32 μαθήτριες, το οποίο μισθοδοτούσε και συντηρούσε η μητρόπολη Δράμας.
Μετά την απελευθέρωση (1913), το σχολείο στεγάστηκε σε σπίτι που αποτελούσε μετόχι της Μονής Εικοσιφοίνισσας, που αγοράστηκε από την Κοινότητα, κοντά στην παλιά εκκλησία.
Το 1926 άρχισε η ανέγερση του νέου κτιρίου σε οικόπεδο που παραχώρησε η Κοινότητα και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1928 με τη συνδρομή (σε εργασία και χρήμα) των κατοίκων του χωριού.
Τα επόμενα χρόνια δέχθηκε κατασκευαστικές βελτιώσεις και σήμερα αποτελεί ένα σύγχρονο διδακτήριο που φιλοξενεί το 1ο και 2ο Νηπιαγωγείο, ενώ κατά το παρελθόν φιλοξένησε και το Γυμνάσιο Πετρούσας (1981-1991).
Ο ναός της Παναγίας στην Πετρούσα (19ος αι. διασώζεται μόνο το 18..) είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική και ο χωρισμός των κλιτών γίνεται με πεσσοστοιχίες.
Στο ναό επαναχρησιμοποιήθηκαν και εντοιχίστηκαν αρκετά ρωμαϊκά και βυζαντινά γλυπτά.
Ο ναός του Αγ. Αθανασίου εγκαινιάστηκε την 1-6-1908.
Στην πλειοψηφία τους οι κάτοικοι είναι γηγενείς, ενώ με την ανταλλαγή των πληθυσμών, εγκαταστάθηκαν λίγες προσφυγικές οικογένειες από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη.
Κατά τις δεκαετίες του ’50, ‘60 εκατοντάδες κάτοικοι μετανάστευσαν στο εξωτερικό (Γερμανία, Βέλγιο, ΗΠΑ κ.α.) και σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας (Θεσ/νίκη, Αθήνα) αναζητώντας εργασία, μειώνοντας σημαντικά τον αριθμό των μονίμων κατοίκων.
Οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, ενώ ορισμένοι με την κτηνοτροφία και με τεχνικά επαγγέλματα.
Τα κυριότερα προϊόντα που παράγονται είναι: σιτάρι, καλαμπόκι, βαμβάκι, τεύτλα, ενώ εκτρέφονται ζώα.
Κατά το παρελθόν παράγονταν μεγάλες ποσότητες καπνού.
Η πλούσια πολιτιστική παράδοση των Πετρουσαίων διατηρείται μέσα από τις δράσεις του Πολιτιστικού Συλλόγου (Μπάμπιντεν, Γιορτή Μεταναστών κ.α.).
Στη θέση «Αγία Τριάδα» που βρίσκεται στα δυτικά όρια του χωριού, μέσα σε ρέμα που δημιουργεί μικρό φαράγγι, κατασκευάστηκε από τους κατοίκους πέτρινο θέατρο, όπου τους καλοκαιρινούς μήνες διοργανώνονται πλήθος εκδηλώσεων (συναυλίες, θέατρα, μουσικοχορευτικές παραστάσεις κτλ).
Η Κοινότητα Πετρούσας συστάθηκε με το Β.Δ. της 13-11-1919 (ΦΕΚ 251/1919 τ. Α’) και αποτελούνταν αρχικά από τους οικισμούς:
Πλεύνα, Βαβλίτσι, Κόνσταν.
Με το Β.Δ. της 5-9-1920 (ΦΕΚ 210/1920 τ. Α’) ο οικισμός και η Κοινότητα μετονομάστηκαν σε οικισμό Πετρούσας.
Με το Δ. της 25-11-1927 (ΦΕΚ 296/1927 τ. Α’) η Κοινότητα των Πύργων καταργήθηκε και προσαρτήθηκε με τους οικισμούς της στην Κοινότητα Πετρούσας.
Το εν λόγω Διάταγμα ανακλήθηκε με το Δ. της 9-3-1928 (ΦΕΚ 50/1928 τ. Α’) και επανασυστάθηκε η Κοινότητα Πύργων. Στην Κοινότητα Πετρούσας προσαρτήθηκε ο οικισμός του Σταυρού, ενώ από το 1998 που συστάθηκαν οι «Καποδιστριακοί» Δήμοι, αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα και σήμερα Δημοτική Κοινότητα του Δήμου Προσοτσάνης.
Ο πληθυσμός της Πετρούσας σύμφωνα με την επίσημη απογραφή της Ε.Σ.Υ.Ε. διαμορφώθηκε ως εξής:
| ΕΤΗ | 1920 | 1928 | 1940 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 |
| Πετρούσα | 2.210 | 2.760 | 3.636 | 2.697 | 1.802 | 1.819 | 1.822 | 1.947 |
| Σταυρός | 48 | 80 | 107 | 139 |
Στην περιοχή της Πετρούσας εντοπίστηκαν δύο προϊστορικοί οικισμοί.
Η «Μεγάλη Τούμπα» και η «Μικρή Τούμπα» με κεραμική της εποχής του χαλκού.
Επιφανειακή κεραμική της Εποχής του Χαλκού (2000-1500π.Χ.) έχει βρεθεί στη Μεγάλη Τούμπα Πετρούσας.
Στα 200μ. νοτιότερα, στη Μικρή Τούμπα Πετρούσας (5 χλμ. νότια του χωριού) εντοπίστηκαν θραύσματα αγγείων της περιόδου μέσα 4ου με 3ο αι. π.Χ.
Στη θέση Άγιος Αρχάγγελος Πετρούσας βρέθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη (2 μαρμάρινοι κίονες, επίθημα ιωνικού κιονόκρανου, θωράκια και επιστύλιο τέμπλου) που υποδηλώνουν την ύπαρξη παλαιοχριστιανικής βασιλικής στην περιοχή.
Ο επιθεωρητής των ελληνικών σχολείων της Μακεδονίας Γεώργιος Χατζηκυριακού (το 1905-6) επισκεπτόμενος την Πετρούσα κατέγραψε τα εξής:
«Η Πλεύνα (Πετρούσα) κείτεται σε λοφώδεις υπώρειες του Φαλακρού όρους, στην αρχή ρήγματος και επιμήκους φαραγγιού.
Ανήγειρε νέα εκκλησία στην άκρη του χωριού, ενώ αγόρασε οικία που ανήκε στη Μονή της Εικοσιφοίνησσας και την μετέτρεψε σε σχολείο (σύμφωνα με έγγραφο του υποπροξενείου Καβάλας το 1885 υπήρχαν 65 μαθητές).
Κατά την ανασκαφή των θεμελίων της εκκλησίας, αποκαλύφθηκαν θεμέλια παλιάς βυζαντινής εκκλησίας.
Στο περίβολό της υπάρχει νεκροταφείο όπου προσελκύει την προσοχή και το σεβασμό το μνήμα του αειμνήστου Αθανασίου Βαλαβάνη.
Προύχοντας της Κοινότητας που έπεσε θύμα των ένοπλων Βουλγάρων που τον φόνευσαν (29-10-1902) όταν εξέρχονταν ανυποψίαστος από την οικία του».
Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες σκότωσαν επίσης, την 7-7-1906 τον πρόεδρο Δημήτριο Μαδεμλή και τους προκρίτους Αντώνιο Γκάιντα και Γεώργιο Μαρινίδη.
Ηγετικά στελέχη των Επιτροπών Αμύνης κατά τον Μακεδονικό Αγώνα ήταν οι: Πέτρος Βαλαβάνης πρόεδρος, Νικόλαος Παπαναστασίου γραμματέας και ο ιερέας Παπαθανάσης ταμίας.
Στην Πετρούσα λειτουργούσε αλληλοδιδακτικό ελληνικό σχολείο από το 1876 στον αύλιο χώρο της παλιάς εκκλησίας.
Οι εξαρχικοί κατάφεραν να καταλάβουν την εκκλησία καθώς και το μισό σχολείο.
Σύμφωνα με τον γενικό επιθεωρητή των ελληνικών σχολείων της Μακεδονίας Δ. Σάρρου το σχολικό έτος 1910-11, λειτουργούσε 5τάξιο αρρεναγωγείο με 32 μαθητές και 3τάξιο νηπιοπαρθεναγωγείο με 32 μαθήτριες, το οποίο μισθοδοτούσε και συντηρούσε η μητρόπολη Δράμας.
Μετά την απελευθέρωση (1913), το σχολείο στεγάστηκε σε σπίτι που αποτελούσε μετόχι της Μονής Εικοσιφοίνισσας, που αγοράστηκε από την Κοινότητα, κοντά στην παλιά εκκλησία.
Το 1926 άρχισε η ανέγερση του νέου κτιρίου σε οικόπεδο που παραχώρησε η Κοινότητα και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1928 με τη συνδρομή (σε εργασία και χρήμα) των κατοίκων του χωριού.
Τα επόμενα χρόνια δέχθηκε κατασκευαστικές βελτιώσεις και σήμερα αποτελεί ένα σύγχρονο διδακτήριο που φιλοξενεί το 1ο και 2ο Νηπιαγωγείο, ενώ κατά το παρελθόν φιλοξένησε και το Γυμνάσιο Πετρούσας (1981-1991).
Ο ναός της Παναγίας στην Πετρούσα (19ος αι. διασώζεται μόνο το 18..) είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική και ο χωρισμός των κλιτών γίνεται με πεσσοστοιχίες.
Στο ναό επαναχρησιμοποιήθηκαν και εντοιχίστηκαν αρκετά ρωμαϊκά και βυζαντινά γλυπτά.
Ο ναός του Αγ. Αθανασίου εγκαινιάστηκε την 1-6-1908.
Στην πλειοψηφία τους οι κάτοικοι είναι γηγενείς, ενώ με την ανταλλαγή των πληθυσμών, εγκαταστάθηκαν λίγες προσφυγικές οικογένειες από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη.
Κατά τις δεκαετίες του ’50, ‘60 εκατοντάδες κάτοικοι μετανάστευσαν στο εξωτερικό (Γερμανία, Βέλγιο, ΗΠΑ κ.α.) και σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας (Θεσ/νίκη, Αθήνα) αναζητώντας εργασία, μειώνοντας σημαντικά τον αριθμό των μονίμων κατοίκων.
Οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, ενώ ορισμένοι με την κτηνοτροφία και με τεχνικά επαγγέλματα.
Τα κυριότερα προϊόντα που παράγονται είναι: σιτάρι, καλαμπόκι, βαμβάκι, τεύτλα, ενώ εκτρέφονται ζώα.
Κατά το παρελθόν παράγονταν μεγάλες ποσότητες καπνού.
Η πλούσια πολιτιστική παράδοση των Πετρουσαίων διατηρείται μέσα από τις δράσεις του Πολιτιστικού Συλλόγου (Μπάμπιντεν, Γιορτή Μεταναστών κ.α.).
Στη θέση «Αγία Τριάδα» που βρίσκεται στα δυτικά όρια του χωριού, μέσα σε ρέμα που δημιουργεί μικρό φαράγγι, κατασκευάστηκε από τους κατοίκους πέτρινο θέατρο, όπου τους καλοκαιρινούς μήνες διοργανώνονται πλήθος εκδηλώσεων (συναυλίες, θέατρα, μουσικοχορευτικές παραστάσεις κτλ).
