Ιστορικά και Λαογραφικά Πετρούσας-Λαική Παράδοση. Η σπηλιά του Αγίου Πνεύματος–Τριάδος και οι Μακεδονικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα

Το παρεκκλήσι-σπηλιά της Αγίας Τριάδος-Πνεύματος
στη Πετρούσα
(φωτογραφία του 1968, Κ.Τσιαμουρά)

του Κώστα Ν. Μαδεμλή.

Τι λεέι η λαική παράδοση για την σπηλιά «Πάπου-Ντούχα» στο Φαράγγι-Πέτρινο Θέατρο Πετρούσας.

Κατά την παράδοση στη τουρκοκρατία οι Τούρκοι ξεχύθηκαν κάποια εποχή στις εκκλησίες για να τις λεηλατήσουν και να τις βεβηλώσουν.

 Οι Πλευνιώτες για να σώσουν όλες τις εικόνες των σπιτιών τους και της εκκλησίας της έκρυψαν στο σπήλαιο που βρίσκεται σήμερα το Πέτρινο Θέατρο Πετρούσας.

Όταν τα πράγματα ησύχασαν πήγαν να πάρουν πίσω τις κρυμμένες εικόνες τους.

Τις «σήκωσαν» όλες εκτός από μία ή οποία δεν μετακινιόταν. 

Ήταν η εικόνα της Αγίας Τριάδας.

Φώναξαν το παπά να διαβάσει καμμιά ευχή .

Τίποτα, η εικόνα αμετακίνητη.

Μπροστά σε αυτή τη δύσκολη περίπτωση κάλεσαν τον Δεσπότη Δράμας.

Πραγματικά ήρθε ο Δεσπότης και με τις ευχές του μετακινήθηκε η εικόνα και πήγε στο μέρος της στην Εκκλησία.

Να πούμε ότι στο σπήλαιο αυτό υπάρχει και αγίασμα το οποίο χειμώνα-καλοκαίρι «στάζει».

Βέβαια μερικοί θα πουν «παραμύθια» και ειδικά αυτοί που ακούν «Δεσπότη» και βγάζουν σπυριά.

Πέρα από αυτό κρύβεται όμως ένα πραγματικό γεγονός. 

Έκρυψαν τις εικόνες από βανδαλισμούς των Τούρκων.

Οι Τούρκοι, ειδικά στη Δράμα δεν είχαν καμμιά ιδιαίτερη πρόκληση για να κάνουν τέτοιο πράγμα. Επομένως πρέπει να δόθηκε κάποια αφορμή στην ευρύτερη περιοχή, αιτία για να εκδικηθούν.

Επομένως κάποια αναταραχή κάποια εξέγερση-επανάσταση πρέπει να έγινε για να αντιδράσουν έτσι οι Τούρκοι.

Στη Μακεδονία τον 19^ο αιώνα, δηλαδή από τότε που ιδρύθηκε το χωριό και μετά, πραγματικά έγιναν οι εξής ελληνικές μακεδονικές επαναστάσεις.

1.      Η επανάσταση στη Χαλκιδική το 1821 του ΣερραίουΕμμανουήλ Παπά, στη δική μας περιοχή έδρασε ο περίφημος αρματολός Νικοτσάρας (κλικ για Wikipedia).

2.      Η επανάσταση του 1854 του Τσάμη Καρατάσου (κλικ για Wikipedia)

3.      Η επανάσταση του 1878 του Κκοσμά Δουμπιώτη Λιτόχωρουσυμμετείχαν σώματα από όλες της περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, καθώς και από την Ανατολική Μακεδονία(κυρίως από το Μελένικο) (κλικ για Wikipedia).

4.      Η επανάσταση του 1896.του Αθανασίου Μπρούφα στο Μορίχοβο, την Αλμωπία και έως το Άνω Νευροκόπι (κλικ για Wikipedia).

Χρονολογικά θα πρέπει το γεγονός με της εικόνες να έγινε  με την επανάσταση του 1854.
Δεν αποκλείεται όμως να έγινε το 1821 αν και πιστεύω οτι τόσο παλαιά παράδοση δύσκολα να έφτανε στα χρόνια μας.
Πάντως ο ξακουστός αρματολός Νικοτσάρας το 1821 έδρασε στα μέρη μας.

Να γιατί είναι σημαντικό να βρεθεί ο κλεμμένος κώδικας της Πετρούσας που είναι φυλακισμένος κάπου στη Βουλγαρία.

Οι επαναστάσεις αυτές έγιναν από Μακεδόνες οπλαρχηγούς πολλοί από τους οποίους ήταν σλαβόφωνοι. 

Βλέπετε πολλοί ακόμα και σήμερα μπερδεύουν την σλαβοφωνία με το εθνικό συναίσθημα.

Σλαβόφωνος δεν σημαίνει Σλάβος και σλαβική καταγωγή.

Οι Βούλγαροι και οι Σέρβοι, ναι, έχουν σλαβική καταγωγή.

Για την ιστορία να πούμε ότι η πρώτη και μοναδική σλαβική-βουλγαρική εξέγερση στη Μακεδονία έγινε το 1903, ημέρα του Προφήτου Ηλία 20 Ιουλίου και γι’ αυτό ονομάστηκε ΗΛΙΝΤΕΝ.

Να δούμε λίγο τι έγινε στην ελληνική μακεδονική επανάσταση του 1854 και πως ήταν η κατάσταση στη Μακεδονία την εποχή εκείνη της επανάστασης.

Στο σημείο να αναφερθώ τον χάρτη του 1842 του Σλοβένου γεωγράφου Pavel Jozef Šafárik (κλικ για αγγλική Wikipedia).

Τι μας λέει αυτός ο χάρτης.

 Καταρχήν λέγεται εθνολογικός εθνογραφικός (Ethnographic, Schafarik's Ethnological Map (1842)) αλλά στην ουσία είναι γλωσσικός.

 Υπάρχει και ο χάρτης «The Ethnological Map by Ami Boué 1840.»

Ενδιαφέρον έχει η αποτύπωση της Δράμας στη οποία φαίνεται καθαρά η ανυπαρξία του βουλγαρικού ιδιώματος την περίοδο αυτή. 

Το πράσινο είναι για τους σλαβόφωνους,
το κίτρινο για τους ελληνόφωνους πληθυσμούς.
"Μακεδόνες" τσάμπα θα ψάχνετε,
αυτοί μετά το 1945 εμφανίστηκαν στον Χάρτη.

Βέβαια να πω ότι υπάρχουν και άλλοι χάρτες τις εποχές εκείνης που αποτυπώνουν τα ίδια πάνω-κάτω.

Την περίοδο αυτή δηλαδή το 1840-1850 που εκδίδεται ο χάρτης δεν υπήρχε ακόμα Βουλγαρία.

 Οι Βούλγαροι βρίσκονται ακόμα στην φάση της εθνικήςτους αναγέννησης και ανασυγκρότησης Bulgarian National Revival  (κλικ για αγγλική Wikipedia). 

Ούτε επίσημη γλώσσα υπάρχει παιδεία ούτε εκκλησία, χαρακτηριστικό παράδειγμα η μετάφραση της Βίβλου στα νεοβουλγαρικά (κλικ για αγγλική Wikipedia).

Οι λιγοστοί Βούλγαροι λόγιοι, οι οποίοι είχαν όλοι ελληνική παιδεία, προσπαθούν από την στάχτη που έμεινε από τα 400 χρόνια σκλαβιάς και πολιτιστικής ανυπαρξίας να ανασυγκροτήσουν την παιδεία και σε πρώτη φάση την εθνική συνείδηση. 

Το σύνθημα του Μοναχού Παισίου από την Μονή Χιλανδαρίου του Αγίου Ορους το 1762 λέει στους Βουλγάρους που ζουν στη Βουλγαρία «μην ντρέπεστε που είστε Βούλγαροι» φανταστείτε σε τι  κατάσταση βρισκόταν τότε.  

Δεν υπήρχε (ακόμη) βουλγαρική συνείδηση σε κανέναν Μακεδόνα την περίοδο εκείνη.

Την περίοδο αυτή στη Μακεδονία η συντριπτική πλειοψηφία των χριστιανών κατοίκων είχε μεταβυζαντινή-ελληνική συνείδηση. 

Οπότε η ένωση με την Ελλάδα ήταν δεδομένη, όπως προανέφερα.

Ούτως εχόντων το πραγμάτων στην Πλεύνα την περίοδο αυτή υπήρχε μόνο μια εθνότητα η ελληνική, δίγλωσση μεν αλλά με μεταβυζαντινή συνείδηση.

Η βουλγαρική αναγέννηση ξεκίνησε τις αρχές του 19^ου αιώνα. 

Στα δικά μας τα μέρη άργησε πολύ να φτάσει, για διάφορους λόγους που θα τους αναφέρω σε άλλες αναρτήσεις.

Η πρώτη εμφάνιση και αποτέλεσμα της βουλγαρικής αναγέννησης στη Ανατολική Μακεδονία εκδηλώθηκε επίσημα την 6^η Δεκεμβρίου 1869, στο χωριό Γαϊτανίνοβο, Gaytaninovo (κλικ για αγγλική Wipedia).

Εκεί μαζεύτηκαν όλοι οι νεοβουλγαριστές διαφωτιστές των περιοχών Δράμας, Σερρών, Νευροκοπίου και Μελενίκου και αποφάσιζαν την απόσχισή τους από την πνευματική ηγεσία του Πατριαρχείου. 

Είκοσι ήταν συνολικά οι σύνεδροι.στο «εθνικό» αυτό συμβούλιο, ανάμεσα του και ο πατέρας του ακτιβιστή της VMRO-ΕΜΕΟ Μπορίς Σαράφωφ, Πέτρος-Πετάρ Σαράφωφ (1842-1915).

Ηγετική μορφή ο Georgi Zimbilev (1820-1880) ελληνοδιδάσκαλος από το Λιμπιάχοβο (σημερινό Ίλιντεν). Αυτός μαζί με τον άλλο σύνεδρο το Ilia Doukov ήταν οι πρωτεργάτες της βουλγαρικής αναγέννησης στη περιοχή μας. 

Δηλαδή δίδασκαν στο τέλος της δεκαετίας του 1860 ότι οι σλαβόφωνοι δεν είναι Έλληνες αλλά Βούλγαροι.

 Δίδασκαν την νέοΒουλγαρική γλώσσα και προσπαθούσαν μέσω της παιδείας να αλλοιώσουν τις ελληνικές και ελληνορθόδοξες παραδόσεις και ρίζες.

Πολύ σημαντικό να πούμε ότι στο συνέδριο-συμβούλιο αυτό συμμετείχαν μόνο εκπρόσωποι από τα χωριά γύρω από τα σημερινά ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

 Δηλαδή Γαιτανίνοβο, Λιμπιάχοβο, Νευροκόπι (σημ. Γκότσε Ντέλτσεφ), Μελένικο και Βώλακα (ο περιβόητος Χατζηγεωργίεφ Hadji Georgi Popivanov).

Από την Πλεύνα κανείς!.

Η πρώτη συμμετοχή στη βουλγαρική αναγέννηση Πλευνιώτη μεμονομένου, γιατί στο χωριό υπήρχε στο σύνολο μόνο ελληνική συνείδηση μέχρι την Εξαρχία, είναι η περίπτωση του Αθανασίου(ή Σάββα) Βουκουρεσλή μόλις το 1872.

Ο Αθανάσιος Βουκουρεσλής συμμετέχει με 3 άλλους από το (πάνω) Νευροκόπι στη περιβόητη Τσέτα του εθνικού ήρωα και ποιητή  των Βουλγάρων Χρήστο Μπότεβ Hristo Botev το1872 η οποία απαριθμούσε 167 αγωνιστές από όλη τη Βουλγαρία και 5 από μέρη της Μακεδονίας 

(έναν από την Πλεύνα, έναν από την Αχρίδα και 3 από το Νευροκόπι).

Βουκουρεσλής.

Στο χωριό τα επώνυμα που έχουν κατάληξη  -ης δηλώνουν καταγωγή ή επαγγελματική ιδιότητα.

Παράδειγμα, Βόλακλης (Βώλακας), Σκριτζόβαλης (Σκρίτσοβο, Σκοπιά Σερρών), Μαδεμλής (Μαδεμλοχώρια) και Τσεσεμτζής (Τσεσμέ-Βρύση, υδραυλικός) Κουγιουμτζής (έμπορος χρυσοχόος) κλπ.

Έτσι η οικογένεια Βουκουρεσλή , όπως δηλώνει και το όνομα πρέπει να ήταν από το Βουκουρέστι της Ρουμανίας.

Ο παππούς του Αθανασίου Παρασκευάς Χατζηστογιάν(νης) είχε δύο παιδιά εκ των οποίων ο ένας, ο πατέρας του Αθανασίου γεννήθηκε το 1800 στο Τάρνοβο της Βουλγαρίας και πήρε το όνομα Στογιάν Κοστώβ Βουκουρεσλίεβ και ήταν έμπορος γούνας. 

Αυτός απέκτησε δύο παιδιά, τον Ιβάν Στογιάννοβ Σόλαρο (Σόλαρο γιατί ήταν έμπορος αλατιού) ο οποίος γεννήθηκε το 1841 στο Τάρνοβο

 και τον Αθανάσιο Βουκουρεσλίεβ ο οποίος γεννήθηκε στη Πλεύνα που και αυτός ήταν έμπορος.

Δεξιά ο Αντρεϊ Γκαιούροφ και δεξιά
ο ΑντρεΙ Βουκουρεσλίεβ,
με το Βούλγαρο παπά της Πλεύνας
παπά-Παρθένιϊ.

Από τα παιδιά του Αθανασίου, ό ένας ο Αντρέας-Αντρέϊ (1857-1925)(φωτό) έγινε βούλγαρος αξιωματικός και πολέμησε στον Σερβο-βουλγαρικό πόλεμο του 1885 και αργότερα εγκαταστάθηκε στη  Φιλιππούπολη όπως και άλλοι Πλευνιώτες της εποχής του.

Ο άλλος γιος του Αθανασίου ο Άγγελος (1870-1950) ακολούθησε άλλο δρόμο, τον καλλιτεχνικό και έγινε μουσικοσυνθέτης, διευθυντής ορχήστρας από τους πρωτοπόρους της βουλγαρικής μουσική σκηνής και αυτός κατέληξε στη Φιλιππούπολη.

Αυτά τα ολίγα περί Βουκουρεστλήδων. 

Το κατά πόσο ήταν ή όχι Πλευνιώτες, άλλο θέμα.

Αργότερα έχουμε την ενεργή συμμετοχή του Τσεγκενέφ, άλλου εμπόρου από το Ρασλόκ της Βουλγαρίας με την εξαρχία και ουσιαστικά την αλλοίωση της εθνολογικής σύνθεσης της Πλεύνας.

Τι θέλω να πω με την Ανάρτηση αυτή.

Στη Μακεδονία και ειδικά στη Δράμα οι χριστιανοί κάτοικοι είχαν πάντα ελληνική συνείδηση και το απέδειξαν με της τέσσερεις επαναστάσεις που έκαναν εναντίον του κατακτητή για την απελευθέρωση και ένωση με την μητέρα Ελλάδα, όπως ανέφερα παραπάνω.

Η βουλγαρική προπαγάνδα η συνείδηση και η ταυτότητα ήρθε πολύ αργά, στο χωριό μας μετά το 1880 (σχεδόν εκατό χρόνια μετά την ίδρυση της Πλεύνας),από Βούλγαρους πράκτορες οι οποίοι ήταν έμποροι και δεν είχαν καμμιά σχέση με το χωριό μας. 

Προσπάθησαν και κατάφεραν να μεταπείσουν κάποιους αγράμματους ότι η γλώσσα που μιλάνε δεν είναι ελληνική, επομένως δεν είναι Έλληνες.

Και ήρθε αργά η προπαγάνδα, γιατί και στην ίδια την Βουλγαρία δεν υπήρχε. Χρειάστηκε αγώνας από λιγοστούς νέους φιλόδοξους Βούλγαρους λόγιους, που όλοι τους είχαν ελληνική μόρφωση και παιδεία, να πείσουν και να αλλάξουν και να διαφωτίσουν τους δικούς τους ανθρώπους, τους Βουλγάρους.

Στη Πλεύνα δεν μπορούσε να υπάρξει βουλγαρική συνείδηση πριν τη Βουλγαρία.

Το διάβασα κάπου και μου άρεσε:

Οι ηλίθιοι είναι γεμάτοι αυτοπεποίθηση ενώ οι λογικοί είναι γεμάτοι αμφιβολίες.

Και για τους δυνατούς λύτες:

Αν υπήρχε βουλγαρική συνείδηση στους Μακεδόνες, αν λέω «αν», πριν την βουλγαρική εξαρχία (1870-80) τότε στις τέσσερεις επαναστάσεις που ανέφερα αυτοί που υποτίθεται ότι ήταν Βούλγαροι με ποιους ήταν, με τους Έλληνες επαναστάτες ή με τους Τούρκους.